Introdución
Despois de meses de traballo intenso, a restauración do loro “Jipi” está a piques de rematar. Esta emblemática embarcación tradicional de Cambados, recuperada polo Clube Mariño Salnés grazas ao apoio da Deputación de Pontevedra, conta agora coa renovación de varios dos seus elementos estruturais. Os socios do CMS ultiman os últimos detalles: o tratamento da madeira e o repintado, tarefas que culminarán este proxecto de posta en valor do patrimonio marítimo-fluvial.
Presentamos ó Jipi
Esta embarcación sabemos que foi construída a finais da década dos 70 ou a comezos do 80, un socio do clube nos traslada que a embarcación tiña o alcume de “o loro de Jhonson” que o fixo para que a súa dona, Guadalupe, fose aos berberechos ao serrido.
Foi empregado tamén como embarcación auxiliar do barco de batea “Lupe”, o fillo de Guadalupe, Manuel Somoza doullo a un socio do clube que desfrutouno durante anos, acudindo a eventos como encontros e xuntanzas, sempre a remo dende a vila de Cambados. En ocasións tamén formou parte do ornamento de nadal na vila.
O socio decidiu doalo ao clube para que a embarcación continúe afeccionando ao remo as persoas interesadas, para non perder a tradición das regatas de remo.
Sobre a tipoloxía
O loro de cambados é patrimonio local da vila, pois é una tipoloxía única, nada para adaptarse as condicións do territorio marítimo-fluvial marcadas polo baixo calado e as zoas intermareais da desembocadura do río Umia, tamén para utilizar no propio río.
O uso da embarcación adoitaba ser para faenar a beira da costa, ben sendo para a pesca ou o marisqueo, tamén se empregaba para transportar abono mariño río arriba para as leiras, co desenrolo das embarcacións a motor rematou sendo empregado para o lecer nas regatas de remo e como embarcación de transvase dende a costa as embarcacións fondeadas nas dársenas.
Unha embarcación versátil e de fácil aceso á xente, permitía conectar o pobo cos recursos mariños sen necesidade de unha gran inversión, pois a construción é tecnicamente sinxela e económica.
A súas características apropiadas para o remo, fixeron desta embarcación un elemento de recreo, pois celebrábanse regatas onde os veciños da vila competían bogando nos loros, conectando o colectivo xuvenil ás actividades e celebración marítimas, entre os veciños do barrio de San Tomé a rivalidade era enorme por gañar as regatas da Valvanera.
Estructuralmente é similar á gamela pero pertence a familia das “chalanas”, esta tipoloxía diferenciase da primeira grazas a técnica construtiva do plan da embarcación, como norma, as chalanas constrúense coas táboas do fondo en disposición transversal a quilla.
Nesta variante (loro) obsérvanse como diferenza unha menor manga e calado, cunha proa afiada. Favorécese, deste xeito, unha bogada rápida e lixeira.
Na regala da embarcación instálanse catro chumaceiras con tolete extraíble, deste xeito pódense armar até catro remos, aínda que o habitual é remar con dous.
A técnica de construción caracterizase por contar con fondo plano con quilla e sobrequilla, estampa en forma de espello de pequeno tamaño, e dous bances por banda con cintón, armado a tingladillo con barraganetes de reforzo.
A cuberta consiste en 3 bancos que serven tanto de asento como de bao, constrúese un tambuche a proa onde almacenar os aparellos e unha mesa de popa, ambos con táboas en lonxitudinal a quilla.
O Jipi antes da restauración
A embarcación atopábase nun estado de conservación desfavorable, pois era preciso substituír elementos estruturais orixinais da embarcación, como son a quilla, sobrequilla e varadoiros, tamén necesitaba reconstruír o plan da embarcación.
Os socios do colectivo realizaron uns planos aproximados da embarcación para a posterior retirar os elementos dánanos polo caruncho, evitando un deterioro maior dos demais elementos en bo estado.
Traballos de rehabilitación
A rehabilitación completa do ben implicou substituír elementos estruturais como son a quilla e a sobre quilla pois os orixinais eran de madeira de pino e atópanse en mal estado, tamén foi preciso trocar os varadoiros, que son unhas tiras de madeira fixadas no plan a beira dos costados, elementos de desgaste que protexen o plan da embarcación no momento da varada ou arrastre da embarcación.
O mestre carpinteiro de ribeira indícanos que estes elementos nesta tipoloxía deben ser de madeiras mais resistentes que as coníferas, en Galicia adoitan ser de carballo ou eucalipto.
A estampa da embarcación tamén precisou de arranxos así como a instalación de novos bancos en cuberta, cos seus respectivos apoios a sobrequilla.
Para poder instalar o novo plan da embarcación foi preciso limpar e reencher as fendas e buracos producidos pola anterior clavazón do plan nas clavadeiras e nas partes inferiores das táboas dos costados.
Os remos da embarcación son de pino país e atópanse nun estado non recuperable, polo que foi preciso facer os catro remos novamente respectado a madeira e dimensións orixinais.
Deste xeito a embarcación recupera na totalidade os elementos orixinais da súa construción, permitindo o emprego do ben novamente aos socios do colectivo.
A embarcación foi rehabilitada mantendo a súa estrutura orixinal intacta e de acordo as técnicas e construcións tradicionais, empregando o sistema de cuñas no plan, para permitir “apertar” as táboas co fin de reducir as vías de auga.
Respectouse a posición e número de bancos para os remeiros, tamén o sistema de fixación dos remos a embarcación, mediante chumaceiras e toletes extraíbles, os remos foron fabricados acordo a tradición, respectado as dimensións e formas dos actuais que están en mal estado.
Empregouse a madeira de pino país para o plan da embarcación, bancos e cuberta, tamén para os remos. Para os elementos estruturais como quilla, sobrequilla e varadoiros a madeira escollida é o eucalipto pola súa rixidez e fortaleza.
As madeiras son escollidas no serradoiro polo mestre de carpintería de ribeira Pepe Garrido, sendo a tala das arbores durante a lúa minguante de novembro/decembro para conseguir unha madeira cunha cantidade de salvia mínima, a cal é mais duradeira e estable para ter unha maior lonxevidade.
A fase final: Tratamento da madeira e repintado
Coas reparacións estruturais xa realizadas por expertos en carpintería de ribeira, o “Jipi” atópase listo para recibir os acabados finais. Estas tarefas serán levadas a cabo polos propios socios do CMS, seguindo as técnicas tradicionais e empregando materiais respectuosos co medio mariño, un paso fundamental para garantir a durabilidade da embarcación. Os socios aplicarán produtos específicos que protexen contra a humidade, os fungos e os insectos que afectan ás madeiras empregadas. Este proceso non só preservará a estrutura renovada senón que tamén manterá o aspecto tradicional do noso loro.
Unha vez tratada a madeira, procederase ao repintado da embarcación. O obxectivo é recuperar as cores orixinais que caracterizaban o “Jipi”, empregando pinturas náuticas de alta calidade que garantan resistencia á salinidade e ás condicións climáticas adversas. Este proceso non só ten unha función estética senón tamén protectora, prolongando a vida útil da embarcación.
Un proxecto comunitario
Un dos aspectos máis destacables desta fase final é a implicación directa dos socios do CMS. A restauración do “Jipi” non é só un proxecto técnico; é tamén, unha vez máis, oportunidade para fortalecer os lazos comunitarios e transmitir coñecementos sobre as técnicas tradicionais de mantemento de embarcacións.
Os talleres organizados polo clube permiten que todas as persoas interesadas participen activamente no proceso, aprendendo sobre o patrimonio marítimo local e contribuíndo á súa conservación. Este enfoque participativo garante que o “Jipi” non só sexa unha peza restaurada, senón tamén un símbolo vivo da tradición marítima de Cambados.
O futuro do “Jipi”
Cando os traballos estean completados, o loro “Jipi” volverá ao seu hábitat natural: as augas da ría de Arousa. A embarcación será empregada en actividades culturais, como encontros de embarcacións tradicionais e regatas a remo como as que intentamos recuperar dende o clube. Ademais, servirá como ferramenta educativa en talleres sobre navegación tradicional e mantemento de barcos.
O CMS tamén planea utilizar o “Jipi” para achegar ás novas xeracións ao mundo marítimo-fluvial, fomentando o interese polo remo e pola cultura mariñeira. Deste xeito, esta restauración transcende o ámbito material para converterse nun proxecto de transmisión cultural e social.
Conclusión
A restauración do loro “Jipi” é un exemplo inspirador de como a colaboración entre institucións, expertos e comunidades locais pode preservar o patrimonio cultural dunha vila. Agora que se achega á súa fase final, esta embarcación está preparada para volver navegar e seguir contando a súa historia ás futuras xeracións.
Se queres coñecer máis sobre este proxecto ou participar nas actividades organizadas polo Clube Mariño Salnés, non dudes en contactar con nós! Axúdanos a manter viva a tradición marítima galega!
Deixa unha resposta